Φοιτητικές παρατάξεις: H ανοιχτή πληγή του ελληνικού πανεπιστημίου

Οι φοιτητικές παρατάξεις στα ελληνικά πανεπιστήμια εμφανίζονται ως φωνή των φοιτητών, εκπρόσωποι της δημοκρατίας και της νεολαιίστικης πολιτικής δράσης. Όμως, η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική. Στην πράξη, οι παρατάξεις λειτουργούν κυρίως ως κομματικοί βραχίονες μέσα στα αμφιθέατρα, αναπαράγοντας παθογένειες, καλλιεργώντας την πόλωση και συχνά επιδεικνύοντας αλαζονική, αυθαίρετη και – ενίοτε – βίαιη συμπεριφορά.

Οι μεγαλύτερες παρατάξεις, όπως η ΔΑΠ-ΝΔΦΚ και η ΠΚΣ, βρίσκονται δεκαετίες τώρα στις πρώτες θέσεις των φοιτητικών εκλογών, προβάλλοντας συστηματικά ιδεολογικές και κομματικές γραμμές. Αντί για φορείς διαλόγου, συχνά δρουν ως μηχανισμοί στρατολόγησης νέων στελεχών για τα κόμματα, επιδιώκοντας την ενσωμάτωση των φοιτητών στους ήδη υπάρχοντες «σωλήνες» του πολιτικού συστήματος. Παλιά στελέχη της ΔΑΠ έχουν περάσει στη Βουλή και σε υπουργικούς θώκους, ενώ η ΠΚΣ αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της στρατηγικής του ΚΚΕ στα πανεπιστήμια.

Ο χώρος της εκπαίδευσης, αντί να λειτουργεί ως τόπος ελεύθερης σκέψης, καπελώνεται από κομματικές γραμμές και φοιτητές που νιώθουν υποχρεωμένοι να "ανήκουν" για να αποκτήσουν πρόσβαση σε υλικό, στήριξη ή «διευκολύνσεις».

Από διαρροές θεμάτων και σημειώσεων σε «ημετέρους» μέχρι παρεμβάσεις στη βαθμολόγηση και τις διοικητικές διαδικασίες, η επιρροή των παρατάξεων έχει γίνει εργαλείο διαφθοράς. Στο Πολυτεχνείο Κρήτης, το 2011, υπήρξαν καταγγελίες καθηγητών για "εσωτερική" διανομή θεμάτων από συγκεκριμένη παράταξη. Στο ΟΠΑ, φοιτητές έχουν αναφέρει περιπτώσεις «παρεμβάσεων» υπέρ συγκεκριμένων προσώπων σε διοικητικές υποθέσεις. Το ίδιο ισχύει και για τον έλεγχο χώρων: από αμφιθέατρα μέχρι στεγασμένους κοινόχρηστους χώρους.

Σε πολλά πανεπιστήμια της χώρας, παρατάξεις ή και «αυτόνομες συλλογικότητες» διατηρούν κατειλημμένα στέκια, συχνά για χρόνια. Πρόκειται για χώρους εντός των πανεπιστημίων που έχουν καταληφθεί αυθαίρετα, χωρίς άδεια, χωρίς εποπτεία, και μετατρέπονται σε κομματικά ή πολιτικά γραφεία, πολλές φορές εκτός κάθε ακαδημαϊκής λογικής. Από το ΕΚΠΑ έως το ΑΠΘ και το Πάντειο, τα φοιτητικά στέκια είναι συχνά κέντρα άτυπης εξουσίας. Εκεί λαμβάνονται αποφάσεις, οργανώνονται ενέργειες και πολλές φορές προωθείται ένα μοντέλο παρα-διοίκησης εντός του πανεπιστημίου. Το αποτέλεσμα είναι η αποδυνάμωση της ακαδημαϊκής διοίκησης και η εμπέδωση μιας λογικής «όποιος έχει τη δύναμη, ελέγχει».

Η εξουσία στα πανεπιστήμια πρέπει να ανήκει αποκλειστικά στο ακαδημαϊκό προσωπικό και τις θεσμικές του δομές. Οι φοιτητές πρέπει να συμμετέχουν, να εκπροσωπούνται, αλλά όχι να διοικούν με όρους επιβολής και κατάληψης. Ο σεβασμός προς τους θεσμούς της πανεπιστημιακής κοινότητας δεν είναι διαπραγματεύσιμος.

Η πιο ωμή απόδειξη της νοσηρής κατάστασης που έχει διαμορφωθεί είναι το πρόσφατο περιστατικό στην Πολυτεχνειούπολη, όταν 34χρονο μέλος φοιτητικής παράταξης χαστούκισε την ιδιοκτήτρια του κυλικείου επειδή δεν τον άφησε να κολλήσει αφίσες για τις φοιτητικές εκλογές στον χώρο που η ίδια νοικιάζει. Το συμβάν δεν είναι απλώς σοκαριστικό. Είναι η κορυφή ενός παγόβουνου αυθαιρεσίας και αλαζονείας. Όταν παρατάξεις φέρονται σαν να είναι οι «ιδιοκτήτες» του πανεπιστημίου και επιβάλλουν τη θέλησή τους με τέτοιους τρόπους, η έννοια της εκπροσώπησης χάνει κάθε υπόσταση. Η βία δεν είναι ακτιβισμός. Είναι απόδειξη απώλειας ελέγχου και περιφρόνησης κάθε έννοιας δημοκρατίας.

Κάθε χρόνο, στις φοιτητικές εκλογές, οι παρατάξεις δημοσιεύουν διαφορετικά αποτελέσματα. Η ΔΑΠ ισχυρίζεται ότι είναι πρώτη, η ΠΚΣ το ίδιο, ενώ άλλες παρατάξεις αποχωρούν από τις διαδικασίες καταγγέλλοντας νόθευση ή αποκλεισμούς. Δεν υπάρχει ανεξάρτητη εφορευτική επιτροπή, δεν υπάρχει ενιαίο σώμα καταμέτρησης, ούτε επίσημη επικύρωση. Αυτή η κατάσταση γελοιοποιεί τον θεσμό της ψήφου και ευτελίζει την έννοια της εκπροσώπησης. Αν δεν υπάρχει συμφωνία ούτε για το αποτέλεσμα, τότε τι είδους “δημοκρατία” υπηρετούν οι φοιτητικές παρατάξεις;

Μία λύση είναι να απαγορεύσουμε τις φοιτητικές παρατάξεις όπως τις ξέρουμε. Ιδιαιτέρως επιτακτικό είναι να διαχωριστεί η πολιτική συμμετοχή από την κομματική υποτέλεια. Οι φοιτητές πρέπει να συμμετέχουν, να διεκδικούν, να συζητούν – αλλά όχι να ελέγχουν, να εκβιάζουν ή να τρομοκρατούν. Η εξουσία στο πανεπιστήμιο οφείλει να βρίσκεται στα χέρια του ακαδημαϊκού προσωπικού και των θεσμικών του οργάνων. Μόνο έτσι μπορεί να αποκατασταθεί η τάξη, η αξιοκρατία και ο σεβασμός προς τον χώρο της γνώσης.

Αν θέλουμε ένα πανεπιστήμιο που παράγει σκεπτόμενους πολίτες και όχι μικρούς κομματάρχες, τότε πρέπει να τολμήσουμε να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους. Και κυρίως, να επαναφέρουμε το αυτονόητο: τα πανεπιστήμια δεν ανήκουν στις παρατάξεις — ανήκουν στη γνώση.