H 8η Μαρτίου τιμά όλες τις γυναίκες και θηλυκότητες που αγωνίστηκαν και συνεχίζουν να μάχονται για την διεκδίκηση των δικαιωμάτων, της ισότητας και της πάταξης της πατριαρχίας. Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας είναι μία υπενθύμιση ότι τα δικαιώματα των γυναικών - από το δικαίωμα ψήφου και την ίση αμοιβή, μέχρι τα αναπαραγωγικά δικαιώματα και την αυτοδιάθεση του σώματος - κατακτήθηκαν μέσα από μακροχρόνιους αγώνες, θυσίες και διεκδικήσεις.
Ίση αμοιβή και μεταχείριση στην εργασία
Η πρώτη απεργία που οργανώθηκε από γυναίκες πραγματοποιήθηκε στο Ουόρτσεστερ της Αγγλίας το 1804 από τις εργάτριες που κατασκεύαζαν γάντια. Ακολούθησαν το 1820 στις ΗΠΑ γυναίκες που εργάζονταν σε βιοτεχνίες ενδυμάτων, με αιτήματα για καλύτερες συνθήκες δουλειάς, αξιοπρεπείς μισθούς και μικρότερα ωράρια και άλλες. Σημείο ορόσημο αποτέλεσε η 8η Μάρτη του 1857 στη Νέα Υόρκη, όπου ξεκίνησε η μεγάλη διαμαρτυρία και απεργία από χιλιάδες εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας ντυμένες στα λευκά, απαιτώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας, ωράριο 10 ωρών και ισότιμα δικαιώματα. Η πυρκαγιά στο εργοστάσιο Triangle Shirtwaist Factory στη Νέα Υόρκη το 1911, όπου κάηκαν 146 εργάτριες, έγινε σύμβολο της ανάγκης για εργασιακά δικαιώματα.
Μεγαλειώδης διαδήλωση με σύνθημα «Ψωμί και Τριαντάφυλλα» διοργανώθηκε τον Μάρτιο του 1912 στη Ν. Υόρκη, όπου 23.000 εργάτριες στις κλωστοϋφαντουργίες απαίτησαν 10ωρη βάρδια, καλύτερες συνθήκες εργασίας, ίσο μισθό με τους άντρες, κατάργηση της παιδικής εργασίας και το δικαίωμα ψήφου. Ήδη από το 1910 στη Δεύτερη Διεθνή Συνδιάσκεψη Σοσιαλιστριών στην Κοπεγχάγη, η Κλάρα Τσέτκιν, επαναστάτρια και αγωνίστρια πρότεινε τη θέσπιση της Ημέρας της Γυναίκας, για να τιμηθούν οι αγώνες και οι μεγάλες απεργίες των εργατριών.
Το επόμενο έτος η Ημέρα της Γυναίκας γιορτάστηκε για πρώτη φορά σε πολλές χώρες , όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Ελβετία, η Δανία. Το 1917 οι Ρωσίδες εργάτριες με πρωτοστάτρια την φεμινίστρια Αλεξάνδρα Κολοντάι ξεκίνησαν διαδηλώσεις που οδήγησαν στην καθιέρωση της ημέρας στη Σοβιετική Ένωση. Ο ΟΗΕ καθιέρωσε επίσημα την 8η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα των Γυναικών και τη Διεθνή Ειρήνη το 1977, κατόπιν των κοινωνικών πιέσεων από το δεύτερο κύμα φεμινισμού (1960-1980).
Το «πολυπόθητο» δικαίωμα της ψήφου
Το γυναικείο κίνημα για την ψήφο εμφανίστηκε δυναμικά στα τέλη του 19ου αιώνα στη Μ. Βρετανία, όταν οι σουφραζέτες χρησιμοποίησαν ριζοσπαστικές μεθόδους, όπως διαδηλώσεις, απεργίες πείνας και συγκρούσεις με τις αρχές, για να πιέσουν την κυβέρνηση να τους δώσει το δικαίωμα ψήφου. Ένα από τα πιο συγκλονιστικά περιστατικά ήταν η θυσία της Έμιλι Ντέιβιντσον, η οποία το 1913 έπεσε μπροστά στο άλογο του βασιλιά κατά τη διάρκεια των ιπποδρομιών του Έπσομ, σε μια προσπάθεια να τραβήξει την προσοχή για τη γυναικεία ψήφο.
Η πρώτη χώρα που έδωσε πλήρη εκλογικά δικαιώματα στις γυναίκες ήταν η Νέα Ζηλανδία το 1893. Ακολούθησε η Αυστραλία το 1902, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες ενέκριναν τη 19η Τροπολογία του Συντάγματος το 1920, επιτρέποντας στις γυναίκες να ψηφίζουν σε όλες τις πολιτείες. Στη Βρετανία, οι γυναίκες άνω των 30 ετών απέκτησαν το δικαίωμα ψήφου το 1918, ως ανταμοιβή για τη συμβολή τους κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1928, το όριο ηλικίας εξισώθηκε με αυτό των ανδρών, δίνοντας πλήρη ισότητα στα εκλογικά δικαιώματα. Στην Ελλάδα, οι γυναίκες άρχισαν να διεκδικούν πολιτικά δικαιώματα στις αρχές του 20ού αιώνα. Το 1930 τους επιτράπηκε να ψηφίζουν σε δημοτικές εκλογές, αλλά μόνο όσες ήταν εγγράμματες. Η πλήρης αναγνώριση του δικαιώματος ψήφου στις εθνικές εκλογές ήρθε το 1952, με την αναθεώρηση του εκλογικού νόμου ενώ το 1953, η Ελένη Σκούρα έγινε η πρώτη Ελληνίδα βουλεύτρια.
Αναπαραγωγικά δικαιώματα και αυτοδιάθεση του σώματος
Για αιώνες, οι γυναίκες δεν είχαν κανένα έλεγχο πάνω στο σώμα και την αναπαραγωγή τους. Ο κοινωνικός έλεγχος, η θρησκεία και η έλλειψη νομικής προστασίας καθόριζαν το αν, πότε και υπό ποιες συνθήκες μπορούσαν να αποκτήσουν παιδιά. Μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα σε πολλές χώρες, οι αμβλώσεις ήταν παράνομες και ποινικοποιημένες, με βαριές κυρώσεις τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους γιατρούς που τις πραγματοποιούσαν. Την δεκαετία 1920-1930 κάποιες χώρες, όπως η Σοβιετική Ένωση (1920) και η Σουηδία (1938), άρχισαν να αποποινικοποιούν την άμβλωση, κυρίως για λόγους υγείας.
Κομβική ήταν η δεκαετία του 1960-1970 καθώς το δεύτερο κύμα του φεμινιστικού κινήματος έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα ως βασικό δικαίωμα των γυναικών. Η απόφαση Roe v. Wade στις ΗΠΑ το 1973 αναγνώρισε την άμβλωση ως συνταγματικό δικαίωμα. Το 2022, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ανέτρεψε την ιστορική αυτή απόφαση αφαιρώντας το συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση και επιστρέφοντας την εξουσία για τη νομοθέτηση του ζητήματος στις πολιτείες. Η Ευρώπη προχώρησε σε εκτεταμένες νομιμοποιήσεις (Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία) τις δεκαετίες 1980-1990, αν και υπήρξαν αντιστάσεις από θρησκευτικά και συντηρητικά κινήματα. Παρόλο που το 2024, η Γαλλία προχώρησε σε σημαντική συνταγματική τροποποίηση, κατοχυρώνοντας το δικαίωμα στην άμβλωση, το δικαίωμα στην άμβλωση με καθολικούς όρους παραμένει μέχρι και σήμερα ζητούμενο.
Comments