Η Ευγενία δεν πρόλαβε το 2025. Τη βρήκαν νεκρή, ξυλοκοπημένη άγρια από τον άνθρωπο που έπρεπε να την αγαπάει. Στις Σέρρες, ένας 59χρόνος σκότωσε τη σύζυγο του και ύστερα αυτοκτόνησε. Άλλη μία γυναικοκτονία. Και για ακόμη μία φορά, ένας άνδρας με τη βία αποφάσισε αν θα ζήσει μία γυναίκα, διαιωνίζοντας ένα κοινωνικό πρόβλημα που πλήττει την κοινωνία μας και απαιτεί λύση.
Δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά. Πρόκειται για μοτίβο. Η ίδια ιστορία που επαναλαμβάνεται αλλάζοντας πρωταγωνιστές και σκηνικά.
Μόνο αριθμοί
Κάθε φορά που μία γυναίκα δολοφονείται, μια κοινωνία προσπαθεί να αναλύσει το γιατί. Τα δεδομένα είναι ξεκάθαρα: Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, μία στις τρείς γυναίκες παγκοσμίως έχει υποστεί κάποια μορφή βίας στην ζωή της. Περισσότερες από 370 εκατομμύρια γυναίκες κα κορίτσια έχουν πέσει θύματα βιασμού ή σεξουαλικής επίθεσης. Στην Ευρώπη, το 33% των γυναικών έχουν βιώσει σωματική ή σεξουαλική βία.
Η βία δεν είναι μόνο αίμα, σημάδια στο σώμα, θάνατος… είναι οι λέξεις που πατάνε play στο θρίλερ που δεν έχει τέλος για κάποιες γυναίκες, μέχρι να αφήσουν την τελευταία τους ανάσα. Τα προσβλητικά σχόλια, οι υποτιμητικές φράσεις, οι διαρκείς μειώσεις του γυναικείου φύλου, είτε έμμεσα με σχόλια «έλα μην κλαις δεν είσαι καμία γυναικούλα» είτε άμεσα «εσύ είσαι γυναίκα δεν μπορείς να…». Η λεκτική βία παραμονεύει στις γωνίες του σπιτιού, του εργασιακού περιβάλλοντος, του σχολείου, του πάρκου της γειτονίας… δεν υπάρχει τέλος. Λειτουργούν ως μηχανισμός ελέγχου και αναπαραγωγής φόβου. Η παρουσία σεξιστικών σχολίων είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας από την στιγμή που γεννιόμαστε, όχι συγγνώμη, πριν καν γεννηθούμε. Η πατριαρχία έχει θάψει πολύ καλά το λιθαράκι της στις κοινωνίες ώστε τέτοιου είδους εκφράσεις να θεωρούνται αυτονόητες και φυσιολογικές από άνδρες αλλά και πολλές γυναίκες.
Και στην Ελλάδα; Τι συμβαίνει στην χώρα που γεννήθηκε η δημοκρατία; Ο κατάλογος των γυναικοκτονιών μεγαλώνει κάθε χρόνο. Σήμερα μιλάμε για 82 γυναικοκτονίες, 82 θύματα. Αλλά δεν είναι απλά ένας αριθμός. Είναι η Ευγενία, η Κατερίνα, η Ελένη, η Γαρυφαλλιά, η Ζωή… Είναι γυναίκες με όνειρα, με φίλους, με παιδιά, με ζωή, που κάποιος αποφάσισε ότι δεν τους ανήκε. Και οι στατιστικές αυτές δεν είναι απλώς αριθμοί. Είναι το καμπανάκι, η υπενθύμιση στο κινητό του πόσο εύθραυστη είναι η ύπαρξη μίας γυναίκας, όταν η κοινωνία συνεχίζει να αντιμετωπίζει τη βία ως προσωπική υπόθεση και όχι ως συλλογική ευθύνη.
Τι κρύβουν οι λέξεις;
ΒΙΑ. Όταν ακούμε αυτή την λέξη το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μας είναι ξύλο, τραύματα σωματικά, επίδεσμοι, τσιρότα. Αυτό που δεν σκεφτόμαστε είναι λέξεις, φράσεις, υποδείξεις. Η λεκτική βία είναι μία από τις πιο συχνές και υποτιμημένες μορφές κακοποίησης, Σύμφωνα με την UNISEF, ΤΟ 29,6% των γυναικών που επικοινώνησαν με την εθνική γραμμή βοήθειας SOS 15900 ανέφεραν ότι υπέστησαν λεκτική βία. Παράλληλα, η Έκθεση της Γενικής Γραμματείας Ισότητας (2020-2021) αναφέρει ότι το 30% των κλήσεων στην Γραμμή SOS αφορούσε λεκτική κακοποίηση, ενώ το 33% με ψυχολογική βία και το 28% με σωματική βία.
Αυτά τα ποσοστά αποδεικνύουν ότι η λεκτική βία έχει βαθιά τις ρίζες της στην κοινωνία μας και αποτελεί τα θεμέλια για μία κακοποιητική σχέση. Είτε στο σπίτι, το σχολείο, τον εργασιακό χώρο, η λεκτική κακοποίηση διαβρώνει την αυτοπεποίθηση των θυμάτων, τα εγκλωβίζει στον φόβο και τα απομακρύνει από κάθε αίσθηση ελευθερίας και δικαιωμάτων.
«Όχι όλοι οι άνδρες»… αλλά πόσοι χρειάζονται;
Κάθε φορά που γίνεται μία γυναικοκτονία, κάθε φορά που μία γυναικά παρενοχλείται, βιάζεται, κακοποιείται, ακούμε το ίδιο : «Όχι όλοι οι άνδρες».
Και ερχόμαστε εμείς να απαντήσουμε. Όχι, δεν είναι όλοι οι άνδρες. Δεν χρειάζεται να είναι όλοι. Χρειάζεται να είναι αρκετοί για να κάνει την κάθε μία από εμάς να έχει δεύτερες σκέψεις όταν περπατάει μόνη το βράδυ… και όχι μόνο. Χρειάζονται αρκετοί για να φοβόμαστε να απορρίψουμε κάποιον και το «όχι» να μην είναι αρκετό... Χρειάζονται αρκετοί για να μας κάνει να αγνοούμε τα σεξιστικά σχόλια, γιατί αν απαντήσουμε όπως θέλουμε μπορεί να κινδυνέψει η ζωή μας.
Δεν χρειάζεται να είναι όλοι οι άνδρες, όταν είναι αρκετοί αυτοί που δικαιολογούν, αρκετοί αυτοί που αδιαφορούν, αρκετοί αυτοί που επιλέγουν τη σιωπή. Και η σιωπή είναι βία!
Υπάρχει τελικά πρόληψη και δικαιοσύνη;
Η ελληνική κυβέρνηση έχει αναλάβει πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και της βίας κατά των γυναικών. Πρόσφατα, κατατέθηκε νομοσχέδιο που στοχεύει στην ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2024/1385, με έμφαση στην καταπολέμηση νέων μορφών βίας, όπως η διαδικτυακή παρενόχληση και η εκδικητική πορνογραφία. Το νομοσχέδιο προβλέπει αυστηρότερες ποινές για τους δράστες και ενισχυμένα μέτρα προστασίας για τα θύματα, συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτρονικής επιτήρησης των δραστών και της προστασίας των ανηλίκων από διαδικτυακή παρενόχληση.
Ωστόσο, παρά τις νομοθετικές αυτές προσπάθειες, η πραγματικότητα συχνά αποκλίνει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τραγική υπόθεση της 28χρονης Κυριακής Γρίβα, η οποία δολοφονήθηκε έξω από το Αστυνομικό Τμήμα Αγίων Αναργύρων. Προηγουμένως, είχε ζητήσει βοήθεια από την αστυνομία, εκφράζοντας φόβους για τη ζωή της λόγω του πρώην συντρόφου της. Η απάντηση που έλαβε ήταν: «Κυρία μου, το περιπολικό δεν είναι ταξί». Λίγο αργότερα, έπεσε θύμα δολοφονικής επίθεσης από τον πρώην σύντροφό της, ενώ βρισκόταν ακόμα κοντά στο αστυνομικό τμήμα.
Η απόκλιση μεταξύ της νομοθετικής πρόβλεψης και της εφαρμογής της στην πράξη αναδεικνύει την ανάγκη για ουσιαστική εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των αρμόδιων αρχών, καθώς και για την ενίσχυση των μηχανισμών υποστήριξης των θυμάτων. Η αποτελεσματική προστασία των γυναικών απαιτεί όχι μόνο νομοθετικές ρυθμίσεις, αλλά και μια συνολική αλλαγή στην προσέγγιση και τη νοοτροπία της κοινωνίας και των θεσμών.
Μπορούμε να γυρίσουμε τη σελίδα
Η συζήτηση δεν μπορεί να είναι πια αν υπάρχει πρόβλημα. Το ξέρουμε. Το βλέπουμε. Το ζούμε… Η συζήτηση πρέπει να είναι πώς το σταματάμε.
Πρέπει να ακούσουμε τις γυναίκες. Όχι μόνο όταν τις σκοτώνουν, αλλά πριν. Πρέπει να πιστεύουμε τις επιζώσες. Πρέπει να καλλιεργήσουμε μια κουλτούρα όπου η συναίνεση είναι αδιαπραγμάτευτη. Πρέπει να μεγαλώσουμε αγόρια που να μην εγκλωβίζονται στην ψευδαίσθηση ότι η θέση τους στην κοινωνία τους δίνει εξουσία πάνω στους άλλους.
Οι λύσεις υπάρχουν. Οι κυβερνήσεις πρέπει να εφαρμόσουν αυστηρότερα μέτρα προστασίας, να ενισχύσουν τις δομές στήριξης και να εξασφαλίσουν ότι τα θύματα έχουν τη δυνατότητα να μιλήσουν χωρίς φόβο. Οι δικαστικές αρχές πρέπει να πάψουν να αποδίδουν ελαφρυντικά στους δράστες και να αναγνωρίσουν επίσημα τον όρο «γυναικοκτονία» ως νομική κατηγορία. Τα σχολεία πρέπει να διδάσκουν από νωρίς τι σημαίνει συναίνεση, σεβασμός και ισότητα.
Η λύση δεν είναι να λέμε στις γυναίκες να προσέχουν.
Είναι να αλλάξουμε τον κόσμο, ώστε να μην χρειάζεται να προσέχουν.
Και αυτό δεν είναι ελπίδα. Είναι ευθύνη.
Comments