Δύσκολες είναι αυτές οι ημέρες για να μιλάμε για -προαναγγελθείσες- παραιτήσεις βουλευτών και ειλικρινείς απολογίες που να πηγάζουν από τα βάθη της ψυχής ενός ανθρώπου. Συνήθως, οι επιστολές και οι λόγοι παραίτησης είναι διεκπεραιωτικού χαρακτήρα και θα ήταν γραμμένοι με περισσότερη αλήθεια, αν τους έγραφε η Τεχνητή Νοημοσύνη. Ακριβώς επειδή η πραγματικότητα – ή καλύτερα, η κοινοβουλευτική πραγματικότητα – μας απογοητεύει ακατάπαυστα, μέσω της τέχνης ξεστομίζονται οι αλήθειες που ούτε σε ένα παράλληλο σύμπαν δεν θα ακούγαμε.
Αν ποτέ πετύχετε στα ινσταγκραμικά Reels μια ειλικρινή απολογία πολιτικού, το πιθανότερο σενάριο είναι πως βλέπετε ένα απόσπασμα από την παράσταση "Εκτός Ύλης" του Κ. Λεϊμονή, με πρωταγωνιστή τον Γ. Σκιαδαρέση. Τέτοια εύστοχη μα και ωμή χαρτογράφηση του τι πάει λάθος στην σύγχρονη Ελλάδα θα μπορούσε να διατυπωθεί μόνο από κάποιο λογοτέχνη, ή και από κάποιο πολιτικό που συνειδητοποιεί το βάρος των ευθυνών του και πλέον κατατάσσεται ως αλλόφρων μετά από τέτοια λόγια που ξεστομίζει. Εν προκειμένω μα και εν συνόλω, στη χώρα μας υπάρχει μόνον η πρώτη κατηγορία και τα αίτια και τα αιτιατά μπορεί κανείς να τα μάθει βλέποντας την παράσταση. Η εν λόγω παράσταση αποτέλεσε την αφορμή για αυτό το κείμενο, που σίγουρα δεν αποτελεί κριτική του έργου, παρά μόνο απόθεση σκέψεων και προβληματισμών.
Αν θέλουμε να κατανοήσουμε τι πάει λάθος στην Ελλάδα, τη “πρωταθλήτρια στους λειτουργικά αγράμματους κατόχους τίτλων σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης” (Περισσότερα εδώ), θα πρέπει να ανατρέξουμε σε ένα από τα πολυσυζητημένα προσφάτως εδάφια του Ελληνικού Συντάγματος, στο Άρθρο 16, όπου αναφέρεται ότι σκοπός της Παιδείας – μεταξύ άλλων – είναι η ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης. Σε αυτό το σημείο, να διευκρινιστεί ότι η αναφορά στο Άρθρο 16 δεν αποτελεί σκέψη του γράφοντος, αλλά βασική συνθήκη και προτροπή ενός σπουδαίου ακαδημαϊκού δασκάλου που έχουμε εμείς οι φοιτητές/τριες Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ στο ΑΠΘ. Η επισήμανση αυτή αποσκοπεί στην κατανόηση των – όχι και τόσο αθώων – κενών που υπάρχουν στο γνωστικό πεδίο της Ιστορίας, έπειτα από έξι τάξεις δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Είναι λογικό, μετά από τόσες διδακτικές ώρες μαθημάτων Ιστορίας στο Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο, το μόνο που μένει να είναι η Ελληνική Επανάσταση και μερικά ελληνοκεντρικά – πάντα – ιστορικά στοιχεία; Η απάντηση είναι σαφέστατα πολύπλοκη.
Όπως σε κάθε έθνος, έτσι και στην Ελλάδα είναι a priori ότι πρέπει όχι μόνο να διδάσκεται, αλλά και να κατανοείται κάθε έκφανση του παρελθόντος μας, επισημαίνοντας – υγιώς – τα αξιοσημείωτα επιτεύγματά μας. Ωστόσο, εξίσου σημαντική παραμένει και η αναγκαιότητα διδασκαλίας και κατανόησης των ιστορικών λαθών και ολισθημάτων του παρελθόντος, καθώς από αυτά μπορούν να προκύψουν πολύτιμα και ωφέλιμα συμπεράσματα. Αντί, όμως, να ασχολούμαστε με αυτά, παριστάνουμε πως δεν υπάρχουν. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς τι έμαθε στο σχολείο για τους εμφυλίους της Ελληνικής Επανάστασης, το τέλος των αγωνιστών ή ακόμη και αν διδάχτηκε ποτέ την ιστορία της Σμύρνης πριν από την περιβόητη εκστρατεία-καταστροφή. Παράλληλα, από το προσκήνιο απουσιάζουν και άλλα σημαντικά γεγονότα σε συλλογικό επίπεδο, όπως, για παράδειγμα, το τέλος των δύο Παγκόσμιων Πολέμων. Ενώ ο υπόλοιπος κόσμος το γιορτάζει και παρελαύνει προς τιμήν του, στην Ελλάδα δεν το τιμούμε ιδιαίτερα – για ευνόητους ή όχι και τόσο ευνόητους λόγους, που σχετίζονται με τα αρνητικά συναισθήματα που προκαλεί η σύνδεση των δύο Παγκόσμιων Πολέμων με τα εσωτερικά της χώρας εκείνες τις περιόδους: τον Εθνικό Διχασμό και τον Εμφύλιο Πόλεμο αντίστοιχα.
Συζητήσεις τέτοιου επιπέδου, έχω την εντύπωση, πως δεν διεξάγονται εύκολα σε καμία περίσταση, για μια πλειάδα λόγων. Η διεξαγωγή τους, όμως, μόνο χρήσιμη θα μπορούσε να είναι, αν θέλουμε να κοιτάξουμε θαρραλέα και ειλικρινώς το μέλλον. Όπως, άλλωστε, μόνο ο “βουλευτής” στο θεατρικό έργο Εκτός Ύλης θα μπορούσε να πει:
"Η ιστορία μας εξαργυρώθηκε, κύριοι.Ως πότε η Ακρόπολη θα πληρώνει το χρέος μας;Ως πότε ο πολιτισμός μας θα βρίσκεται υποθήκη;"
Πέρα, όμως, από τη διαπίστωση πως τα πράγματα διδάσκονται στρεβλά και λειψά, αυτές οι "εκτός ύλης" λεπτομέρειες καταδεικνύουν κάτι ακόμα. Εκτός ύλης, λοιπόν, δεν καταλήγουν μόνο όσα έχουν αρνητική και αποκαλυπτική χροιά για το παρελθόν και, συνεπώς, και για το παρόν. Εκτός ύλης καθίστανται και όσα δεν αφορούν αμιγώς την κρατική οντότητα, παρόλο που σχετίζονται άμεσα με την εθνική υπόσταση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ιστορία της Κύπρου, η οποία ουσιαστικά δεν διδάσκεται στα ελληνικά σχολεία. Όχι επειδή δεν είναι επαρκώς ελληνική, αλλά διότι δεν ανήκει στο ελληνικό κράτος. Μπορεί, λοιπόν, από τα αναλυτικά προγράμματα να απουσιάζουν τέτοιες άκρως χρήσιμες πτυχές, το πρόβλημα, όμως, δεν σταματά εκεί. Αν αναλογιστούμε ότι στη θέση αυτών των γνώσεων υπάρχει ένας μεγάλος όγκος άλλων – όχι και τόσο αξιοποιήσιμων – πληροφοριών, με έμφαση σε ονόματα και χρονολογίες αντί για τη μεταξύ τους συνάφεια, γίνεται φανερό πως η διδασκαλία της ιστορίας συχνά επικεντρώνεται σε αποσπασματικά δεδομένα, παρά σε ουσιαστική κατανόηση.
Κάτι τελευταίο όσον αφορά το θεατρικό έργο: Τόσο το κείμενο όσο και η ερμηνεία αποτυπώνουν τον φαύλο κύκλο του αυτοεγκλωβισμού σε διαδικασίες και κοινωνικές συμβάσεις που εξυπηρετούν μόνο τα αλαζονικά, εγωιστικά και βουλιμικά ένστικτα, παρόλο που μπορεί να υπήρξε, έστω και στα πολύ πρώιμα στάδια μιας πολιτικής καριέρας, καλό κίνητρο.
Αυτό που θεωρώ πως πρέπει να κρατήσουμε είναι το γενικό μήνυμα ότι, σε αυτόν τον εκφυλισμό κάθε αξίας που συμβαίνει διαχρονικά, αλλά ίσως να κορυφώνεται στις μέρες μας, η θεραπεία είναι μία και σαφής: η στροφή στις ηθικές αξίες (όπως, άλλωστε, κάνει και ο Βουλευτής-πρωταγωνιστής στην παράσταση). Καθώς όμως – όπως έχει ήδη ειπωθεί και η ίδια η καθημερινότητά μας το επιβεβαιώνει – ευθυξία, με την κυριολεκτική έννοια της λέξης και όχι την εκφυλισμένη, δυστυχώς μπορεί να υπάρξει είτε σε θεατρικές αποδόσεις κοινοβουλευτικού λόγου είτε σε παράλληλα σύμπαντα. Το κάθε άτομο που σέβεται τον εαυτό του οφείλει να διαβάζει και τα "εκτός ύλης" για να καταφέρει να απεγκλωβιστεί από αυτόν τον φαύλο κύκλο.
Comments