Η συνάντηση μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και του Βολόντιμιρ Ζελένσκι και η συνέντευξη τύπου έφερε ένα παγκόσμιο σοκ καθώς οι ΗΠΑ άλλαξαν την έως τώρα γεωπολιτική τους στρατηγική, γεγονός που υπερδυνάμεις σαν τις ΗΠΑ δεν το κάνουν συχνά, σε συνδυασμό με την κατάργηση ή παράβλεψη κάθε διπλωματικού εθίμου. Αφορμώμενος από αυτή τη συνάντηση, συζήτησα με τον Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων του Αμερικανικού Κολλεγίου Θεσσαλονίκης και ειδικό σε θέματα ασφαλείας, Παύλο Κοκτσίδη. Ο Καθηγητής μας εξηγεί σε μια συζήτηση εμπνευσμένη από τα τελευταία γεωπολιτικά δεδομένα την κατάσταση της Ουκρανίας, της Ευρωπαικής Ένωσης αλλά και της Ελλάδας.
Μια πρώτη αντίδραση στη συνάντηση Τραμπ-Ζελένσκι· Δεδομένου των πράξεων του Τραμπ μέχρι τώρα, θα έπρεπε να μας εκπλήσσει μια τέτοια αντιμετώπιση από πλευράς του;
Θα έπρεπε να μας εκπλήσσει ουσιαστικά η τροπή που πήραν τα πράγματα κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου, όχι όμως επί της ουσίας. Όχι επειδή οι δηλωμένοι στόχοι του Τραμπ, οι οποίοι προεκλογικά είχαν διατυπωθεί και πλέον μετεκλογικά υλοποιούνται. Αυτό που μας εκπλήσει είναι ο τρόπος με τον οποίο εξελίχθηκε σε δημόσια θέα αυτή η συζήτηση. Νομίζω ότι δεν θα έπρεπε να περιμένουμε κάτι τέτοιο, διότι παραβιάζει κατά κάποιον τρόπο και κάποιους κανόνες εθιμοτυπικούς της διπλωματικής συνδιαλλαγής ή συμπεριφοράς. Δεν θα πρέπει να περιμένουμε τέτοιου είδους πράγματα και νομίζω ότι εκτροχιάστηκε αυτή η συζήτηση με έναν τρόπο που δεν τιμάει ούτε την ηγεσία των HΠΑ, ούτε τον διπλωματικό πολιτισμό.
Όσον αφορά το Ουκρανικό, τώρα τι κάνουμε, ποιες είναι οι επιλογές του Ζελένσκι και πώς μπορεί να βρεθεί μια λύση μετά από αυτή τη συνάντηση;
Oι επιλογές πλέον είναι δεδομένες. Δηλαδή, είμαστε ενώπιον μιας κατάστασης όπου ο Ζελένσκι υπογράφει μια συμφωνία οικονομικού περιεχομένου για την εκμετάλλευση των σπάνιων γεών και των αποθεμάτων της Ουκρανίας από τους Αμερικανούς, δηλαδή από αμερικανικές επιχείρησεις, που νομίζω ότι δεν έχει επιλογή παρά να υπογράψει αυτήν την συμφωνία. Αυτό είναι προϋπόθεση για να καθίσουν σε ένα τραπέζι διαπραγματεύσεων. Δεν είναι ανεξάρτητο το ένα από το άλλο. Δεν είναι ανεξάρτητα, δηλαδή, το γεγονός ότι οι Αμερικανοί θέλουν να εξασφαλίσουν ένα ποσό που θα γυρίσει πίσω στις Ηνωμένες Πολιτείες από αυτά που δώσαν στην Ουκρανία με την ειρηνευτική διαδικασία. Είναι προϋπόθεση για να υποστηριχθεί η Ουκρανία στο τραπέζι διαπραγματεύσεων και θα πρέπει να δώσει κάτι πρακτικά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Ζελένσκι δεν έχει πρακτικά σοβαρές επιλογές. Δηλαδή, αυτό που προσπαθούν να δημιουργήσουν οι Ευρωπαίοι τώρα σαν ένα γκρουπ το οποίο θα παράσχει εγγυήσεις ασφαλίας στην Ουκρανία είναι ουσιαστικά εναρμονισμένο με την πολιτική των Αμερικανών που θέλουν να κάνουν outsourcing όλο το βάρος της φύλαξης και των εγγυήσεων στους Ευρωπαίους. Άρα ο Ζελένσκι και η επιλογή του είναι να καθίσει στο τραπέζι και να διαπραγματευτεί αυτό που θα του υποδείξουν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Zούμε σε δύσκολες εποχές όπου η γεωπολιτική κυριαρχία είναι κάτι το παν στο διεθνές σύστημα. Μέσα σε όλη αυτή την αναταραχή είναι σημαντικό οι χώρες να κρατούν διπλωματικά έθιμα ή μπορούμε να δούμε μια διπλωματία αλά Τραμπ ως κάτι προτιμότερο;
Νομίζω ότι είναι επικίνδυνο αυτό. Να μην τηρούνται τουλάχιστον η διπλωματική εθιμοτυπία, η κοσμιότητα, ο τρόπος με τον οποίο υπερβαίνει κάποια στάδια ο Τραμπ για να φτάσει στον τελικό στόχο, δημιουργεί ανησυχία. Δηλαδή η στόχο προσήλωση χωρίς κανένα απολύτως ενδιάμεσο στάδιο συμβιβασμού, η απόλυτη στοχοπροσήλωση σε έναν στόχο ο οποίος είναι σχεδόν ιερός, νομίζω ότι δημιουργεί πρόβλημα, διότι η διπλωματία μας, τα κανάλια της διπλωματίας, ακόμα και ο τρόπος με τον οποίο διαπραγματεύεσαι, μπορεί σε κάποιο βαθμό να κρίνει και τις ενδιάμεσες φάσεις του συμβιβασμού.
Ο Τραμπ φαίνεται ότι παρόλο που μιλάει για συμβιβασμούς, έχει έναν τρόπο ο οποίος δείχνει ότι το δίκαιο του ισχυρού είναι αυτό το οποίο ουσιαστικά στην τελική μετράει και όχι οποιαδήποτε βούληση για συμβιβασμό. Δηλαδή είναι πλέον πολύ ανοιχτό αυτό. Δεν νομίζω ότι αλλάζει ουσιαστικά κάτι. Πάντα τα κράτη, αυτό που επιθυμούν, είναι η επίτευξη των στόχων τους. Τώρα, ο τρόπος με τον οποίο το κάνουν, μπορεί να είναι συγκαλυμμένος με ανθρωπιστικές φανφάρες, άλλες φορές μπορεί να προτάσουν την εθνοκάθαρση, την γενοκτονία, το διεθνές δίκαιο, αλλά ουσιαστικά πίσω απ' όλα αυτά κρύβονται τα αυστηρά συμφέροντα του κρατών. Αν χάσουμε όμως ακόμα και το πρόσχημα αυτό, νομίζω ότι πλέον δεν θα υπάρχει τίποτα το οποίο δεν θα μπορείς να ελέγξεις.
Με τον Τράμπ, θα μπορούμε να εμπιστευτούμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα καταφέρει να προστατεύσει την Ευρώπη; Πώς θα αλλάξουν οι σχέσεις της Δύσης με την έννοια της διεθνής ασφάλειας;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αυτή τη στιγμή δεν έχει, έτσι όπως είναι, τη δυνατότητα να παρέχει ασφάλεια στον ίδιο της τον εαυτό. Δηλαδή βασίζεται στο μηχανισμό του ΝΑΤΟ και εν πωλής στη βούληση και στη υποδομή των Ηνωμένων Πολιτείων στην Ευρώπη. Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες, πράγμα το οποίο εγώ το θεωρώ από δύσκολο έως απίθανο, αποσύρουν ή αρνηθούν κατά κάποιο τρόπο να βοηθήσουν την Ευρώπη σε περίπτωση που απειληθεί από εξωτερική απειλή, δηλαδή τη Ρωσία, τότε η Ευρώπη θα βρεθεί σε δινή θέση.
Είναι σίγουρο αυτό. Υπάρχουν κάποια κράτη τα οποία είναι φιλονατοικά στην Ευρώπη και κάποια άλλα τα οποία θα προτιμούσαν μια αυτονόμηση της Ευρωπαϊκής πολιτικής άμυνας και ασφάλειας. Τα συμφέροντα είναι στην Ευρωπαϊκή Ένωση δυστυχώς συγκρουόμενα, δηλαδή δεν υπάρχει εναρμόνιση συμφερόντων στην Ευρώπη.Η Ελλάδα κινδυνεύει από την Τουρκία, η οποία είναι μέλος του ΝΑΤΟ για παράδειγμα. Θα σπεύσουν οι ΗΠΑ να μας προστατεύσουν από ενδεχόμενη απειλή από πλευρά της Τουρκίας. Είναι πολύ αμφίβολο. Νομίζω ότι θα συνεχίσει η Ευρώπη να στηρίζεται στις ΗΠΑ και θα κάνει το χρέος της να πληρώσει το κομμάτι το οποίο της αναλογεί για τις στρατιωτικές δαπάνες έτσι ώστε να μπορέσει να πείσει ουσιαστικά την κυβέρνηση Τραμπ ότι αξίζει την προστασία της.
Πλέον ο Τραμπ έχει δείξει το πραγματικό του πρόσωπο και η Ευρώπη έχει αλλάξει.ψΤι μπορεί να σημαίνει αυτό για την Ελλάδα και τα ελληνοτουρκικά;
Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε απολύτως τίποτα. Ο Τραμπ είναι ένας συναλλακτικός χαρακτήρας. Η πολιτική του είναι βασισμένη σε ένα πάρε δώσε το οποίο είναι απλοϊκό και οικονομικοκεντρικό. Δηλαδή, καθαρά το κόστος και το όφελος. Όσον αφορά κυρίως τον οικονομικό τομέα, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι θα προκύψει σε ελληνοτουρκικές σχέσεις. Δεν είμαστε προφήτες. Αυτό που μπορούμε να ξέρουμε είναι τι έγινε επί Τραμπ όταν κυβερνούσε ο Τραμπ. Τα F- 35 πάγωσαν προμήθειά τους στην Τουρκία επί Τραμπ. Οι κυρώσεις του νόμου CAATSA λήφθησαν κατά τη διάρκεια της προεδρίας Τραμπ κατά της Τουρκίας που εμποδίζει την Τουρκία να έχει πρόσβαση σε εξοπλισμούς και ανταλλακτικά αμερικανικών εταιριών λόγω κυρώσεων σε άτομα που είναι στην Τουρκία.
Ο Πομπέο ως υπουργός άμυνας ήταν αυτός ο οποίος προώθησε την ελληνοισραελινή τριμερή με την Κύπρο έτσι ώστε να έρθουν κοντά και να δημιουργηθεί ένας εναλλακτικός διάδρομος. Αυτός ήταν που προώθησε τη δημιουργία βάσεων στην Ελλάδα ως εναλλακτικές της μη αξιόπιστης Τουρκίας στην Αλεξανδρόπολη, Σούδα κλπ. Αυτός ήταν ο οποίος άνοιξε την πόρτα για πλεονάζον στρατιωτικό υλικό που θα μπορούσε η Ελλάδα να πάρει από την Αμερική για να ενισχύσει τις ενοπλές δυνάμεις. Επί αυτού ήταν η λήψη της απόφασης για την προμήθεια των F- 35. Άρχισε σιγά σιγά από Τραμπ και εγκρίθηκε επί Μπάιντεν. Δεν μπορώ να πω ότι όσο κυβερνούσε ο Τραμπ είχαμε κάποιο σοβαρό πρόβλημα με τα ελληνοτουρκικά.
Βάση με τον νόμο του Ισχυρού και της πολιτικής Τραμπ που ανέφεραμε πριν, σε περίπτωση σύγκρουσης θα έπρεπε να φοβάμαστε;
Ναι. Ξεκάθαρα. Σε οποιαδήποτε περίπτωση σύγκρουσης θα έπρεπε να φοβάμαστε.
Τώρα με το γεγονός ότι δεν θα έρθει η Αμερική να μας βοηθήσει;
Ε, καλά. Αυτό πάρε το ως δεδομένο. Είσαι μόνος σου. Είμαστε όλοι μόνοι μας. Μόνοι μας είμαστε. Ο καθένας ό, τι μπορεί. Οι Αμερικανοί δεν θα έρθουν για να σε υποστηρίξουν ενάντια στη Τουρκία. Οι Αμερικανοί θα κρίνουν προς τα που γέρνει η πλάστιγγα και θα επεμβούν την ώρα που αυτοί κρίνουν αλλά θα έχουν δημιουργηθεί τα τελεσμένα. Αυτό είναι το πρόβλημα. Και θα σου πούνε σταματάς και διαπραγματεύεις επειδή είναι τα τελεσμένα. Εκεί έχει σημασία πόσο ισχυρός είσαι. Ποια είναι όταν τα τελεσμένα θα είναι πιο σημαντικά.
Comments