Την τελευταία δεκαετία έχουμε γίνει μάρτυρες μιας ανοδικής πορείας λαϊκιστικών και "ακροδεξιών" ρευμάτων σε όλη την Ευρώπη, με πιο πρόσφατο παράδειγμα την ανάδειξη του ιταλικού ακροδεξιού κόμματος "Αδέρφια της Ιταλίας" υπό την προεδρία της Τζόρτζια Μελόνι. Παράλληλα, όμως, με την Ιταλία τέτοια καθεστώτα επικρατούν και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Σουηδία και η Ουγγαρία, συνεχίζοντας να κερδίζουν έδαφος και οπαδούς σε όλα τα άκρη της Ευρώπης. H ανάδυση τέτοιων πολιτικών κινημάτων σε συνδυασμό με όλα τα προβλήματα που προκαλούνται από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δημιουργεί ένα γενικό αίσθημα ανασφάλειας και αβεβαιότητας για το μέλλον της.
Αρχικά, απαραίτητο για να καταλάβουμε πώς καταλήγουν σύγχρονες κοινωνίες να ταυτίζονται με τέτοιου είδους πολιτικές αντιλήψεις είναι να μελετήσουμε πώς κατορθώνουν αρχικά να αποκτήσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική σκηνή μιας χώρας. Παραδοσιακά μετά από μια περίοδο κρίσης, πολλά κόμματα εκμεταλλευόμενα τη συσσωρευμένη λαϊκή δυσαρέσκεια προς το υπάρχον καθεστώς προσφεύγουν σε μια λαϊκίστικη ρητορική, η οποία γοητεύει την ήδη ταλαιπωρημένη κοινωνία. Η ρητορική αυτή διατηρεί πάνω κάτω το ίδιο μοτίβο και δομή, χωρίς να αλλοιώνεται θεμελιακά από τον χρόνο ή τις περιστάσεις. Ουσιαστικά υπόσχεται εύκολες λύσεις σε πολυσύνθετα προβλήματα, είτε αυτά αφορούν την εσωτερική είτε την εξωτερική πολιτική του κράτους. Τι γίνεται όμως, όταν ούτε το λαϊκίστικο ρεύμα καταφέρει να σταθεί αντάξιο των περιστάσεων; Τι γίνεται, όταν η κρίση είναι τόσο βαθιά, ώστε, προκειμένου να καθησυχαστεί ο λαός, έχει την ανάγκη να ακούσει αυταρχικά και ακραία μέτρα με την προοπτική πως όλα θα καλυτερέψουν; Για παράδειγμα, η Ιταλία αυτήν τη στιγμή περνάει μία οικονομική κρίση, η οποία σε συνδυασμό με τον πληθωρισμό, την ακρίβεια, την ενεργειακή κρίση και όλα τα προβλήματα που βασανίζουν τις ευρωπαϊκές οικονομίες και κοινωνίες, οξύνει τα πολιτικά τεκταινόμενα, με τον λαό να αντιδρά έντονα στην υπάρχουσα κατάσταση.
Στη συνέχεια χρειάζεται ένας ηγετικός χαρακτήρας, ο οποίος θα έχει το όραμα και τα προσόντα να πείσει τους ψηφοφόρους πως οι ακραίες λύσεις που προτείνει είναι η μοναδική διέξοδος στα προβλήματά τους. Στην περίπτωση της Ιταλίας ο χαρακτήρας αυτός δεν είναι άλλος από την Τζόρτζια Μελόνι. Παρακολουθώντας τις προεκλογικές της ομιλίες συνειδητοποιεί κανείς πως σε κάθε ομιλία έχει ως βασικό στόχο την τόνωση της εθνικής συνείδησης των Ιταλών. Προκειμένου να το καταφέρει αυτό, χρησιμοποιεί τους μετανάστες κάνοντας λόγο για αλλοίωση της εθνικής ταυτότητας από την ενσωμάτωσή τους στην ιταλική κοινωνία. Όσον αφορά το τεράστιο δημόσιο χρέος της Ιταλίας η δημοσιονομική της πολιτική αποκλίνει κατά πολύ από τις παραδοσιακές στρατηγικές της Ευρωζώνης. Άρα το μοτίβο που ακολουθεί είναι το εξής: ενώνει τους Ιταλούς σαν εθνική οντότητα και καθιστά εχθρούς τους εξωτερικούς παράγοντες που προκαλούν όλα τους τα προβλήματα.
Η αφύπνιση τέτοιων ριζοσπαστικών ιδεών θα έπρεπε να ανησυχεί τους Ευρωπαίους και να τους κάνει να αναρωτηθούν σε βάθος τι είναι αυτό που ωθεί την κοινωνία να τις υιοθετούν. Είναι καιρός για αλλαγές και, εάν αυτές οι αλλαγές δεν θα προέρθουν από τα παραδοσιακά θεσμικά όργανα της Ευρώπης, τότε οι άνθρωποι θα καταφύγουν σε άλλα μέσα. Βεβαίως, τα περιθώρια είναι στενά και οποιαδήποτε αλλαγή χρειάζεται διπλωματικούς χειρισμούς, αλλά όσο η ευρωπαϊκή κοινότητα συνεχίζει να αντιμετωπίζει προβλήματα, όπως ελλείψεις σε πρώτες ύλες και βασικά αγαθά, όπως η ενέργεια, τα πράγματα θα δυσχεραίνουν όλο και περισσότερο. Ήρθε η ώρα οι πολιτικοί εκπρόσωποι κάθε ιδεολογίας να καταλάβουν πως το πρόβλημα δεν έχει ιδεολογία και να αποκτήσουν μια κοινή στρατηγική που θα τους επιτρέψει να ελιχθούν πιο ευέλικτα στις δύσκολες καταστάσεις.
Comments